KYAQ
TTXO’W
Jun maj xi’jun mu’x txin, kayeltz tya,
naqchoq taya taq
tja, exsin toj k’ul, nimxtaq tze attaq toj
tb’e. Q’i’n tal
tchi’l ex nchmon b’ech ntojil b’e, atzanjo
tej nb’ettaq
oktzin ka’yin tu’n jun xo’j, me atej xo’j pon
tk’uj ti’j,
b’exsin nej twutz, atzaj tej tpon tja tya,
okxsin tku’k tej
xo’j toj twatb’il ex toj txo’wj tya txin,
oktzin toq tq’o’xn-
tyuchb’il tya txin, ex tka’yb’il, atzaj tej
tpon txin tja tya,
q’olb’en te tya, me mix e’la tniky’te qa nya
tyataq tku’k
toj two’x. Chitzin txin te tya nintzqexix
twutza!, te ka’y-
b’ilte b’anxix, nintzqexix txkyne! te
b’ilteya b’anxix.
O’kxsin txi twan tejo xo’j ajo txin e x
mixja’ u’ta tja.
JUN OJQLAL TI’K TE XIKY KYL TX’LO TXUK
Jun maj, nb’et taq jun xiky toj k’ul tk’lun
tib’ tuk’el jun tx’ixtxuk. Tkayente’xiky jun tx’ix txuk cheb’a nb’et; jawnkayin
ti’j ex xi tq’man nlay kub’ wi’je tu’na chi xikyjo te.
Tzaj tzun te tx’ix txuk toj twi’ tij’j, ex xi
tq’man: Qo’chaqa ojqelel tib’aj tu’n qpon tzmax tib’aj jun wutz chi’n, alkye ma
pon, ex tu’n tul te tnejel tzalo, chi te tx’ix txukjo te; ex kulzun chi te
xikyjo. Xi tzun qe kyb’ettzuntz. A te xiky nej japun twi’ wutz. Ajtz kayen
ti’jtzajtz, otaq kyij jilj te tx’ix txuk tu’n, kub’ qe tzun jun i’p txe tqan
jun tze ayolte’ txi’x txuk.
Iky’ ch’in tna’1 tu’n, mixa’ iwlitl tej tx’ix
txuk tu’n tej tjapan.
Njaw katpaj tzuntz lejolte’ tx’ix txuk, mixa’
kub’atl ti’j tu’n, qun noq tzaj t-tolintl te’ tx’ix txuk tib’ twutz kub’1 e’
atle’j tx’ix txuk kamb’a toja ojqel
tib’el kub’ kyximan. Noqx el tej xiky
toj t-tx’ixb’.
B’YOL
PICH’
Kimjun pich’ twitzjun
k’wal atzan k’wal xi’
Chalte extwa: Alke
sab’yonteya
Chij, alzante’ pich
okxtjaw
Yolin; jun k’wal
xonwe’ye
Ta’n jan ab’j twi’ witz chija
Pich’, atzanja kwal
Oktqana’n tkuj pich’ exja
Twi’ tal pich’ ex
xiti’ntja. Ex
Xiltq’on twa x’in ex
tkwa a’.
B’AN
WIX
A ti jun maj jun wio inxix ntzalaj tuntzun
xix knet tchi’ ich’ **
toj k’u1, pon jun amb’il lu tuqil xtix el
yatchi’ kub’tenxix
b’isil.
Pontzun jun k’wal ex xi yolin te wio txix ju
ntb’isin a tzun.
Wio xitman qa tun tpaj tchi’ nokyal, a tzun
k’wal tza-
Laj
tij wio xi tin tjan.
EX’
Q’OL Q’INUMAL
Atitoq jun xjal q’inum a titoqtzun jun talun
in kub junjun
tjos qlan puak ex atzunte xejal lu tabj’iltoq
tun tximan tij
qonik’an ul toj txim tu’n tkub’ tb yo’n talun
tuntzun tez
txqan q’an tpuak toj tku’jek’ atzunte ek’ oje
k’ub’san
tu’n lan k’ub’ b’yon, mataq’na k’ub’ tximante
xjal ex
kub’ tb’yo’n chitzunte xjal qa ik k’elitz’
txqan q’an pwak
toj tquj ek’ atzun tkym ek’ oje oq’ tij kun
mixtite etz toj
tkuj.
Qumtzun mlay pon tk’u’ja ti’j tqan q’inumal
tzalajxa
Tuk’il ati teya.
AJ
SI’WIL
Ati jun xjal okx taq
taq’inju tu’n tiqan tze jun jun q’ij
matxitaqlo b’ent
lajuj ab’q’i atitoqtzunjun tze tal b’ox-
taq atzun to k’uxb’il
txe tz’e tun taj a’ toj tq’ob’
ok’xtzun xi tb’inju
jun q’oj
q’oj toj wi’yj wx xi
tb’i’n
tiquntzin chin q’wel
tb’ y-
oniya kun kuxmqine ex
mixti
wile tuna qun wune in
tz’aja
jb’al a tix
nchwinqlale.
ATZ’UNTE
XJAL MIXTIX ANJ TIJ TOJ K’UL
K’wal yux chiqe tzun
xjal nkaman aqe xjal qa in chi lon
platnix yux aqe tzin
Aj tzun tul kal okx aj tul k’wal yu’x
qe tiqun tzun tu’n
tpaj nyon tej b’os toq lob’j yux lk tzun
kman xjal.
Xtulb’il triy chiqe
tzun xjal Aye qe
k’wal san b’os qe qa in xi’ ktzyu’n
ttxan tx’yan Aj tzun kch’iy Aj tex toj
ktriy xmupit mixti nex tu’n tpaj taqa
tej b’os qe ma txi tzyun txan tx’yan lk
tzan nb’aja chiqe xjal.
NAJAB’ CHKAB’AL
Ate
ojtxi’ ate’ najab’ chkab’al naqakuxtaq toka’ tk’etz
ktanam
oy chitzun qa xi’ taq k’ayinju a’ na’j
atzunte
qtxu chkab’al tzaj ttxu’jil xi’ oq; ku’x lq’e
maxtzu’
kub’ni atzun jataq taya tnejil matxi’ tzaj
ch’iyi xqan ch’um xjan te qtxu chkab’al qun
in echan
qa ti q’eqab’ xi’ tul kanun, inxi’x tinun mo
in q’ajti qun
ana’ju tlok tzajni xikye toj mar, exlo aju
tu’n tx’ qanju
k’ulb’il tok tijile kyu’n qe’e qman ajkab’.
AYE KLEL IN TAQ CHE KUB’ NAJ
Toj najb’il kyetaqun xjal te San
Juan ojtxi’ a titaq junk’loj a’
atzu, qyetzunjo klel oktaqtzun
te qeya toj b’olin tzi kloj a’
atzun
jun maj jun ku okx tpon
tjunil,
kub’ qe okx xi kayin toj a’
atitaq
jun tilb’ilal jun xpot in
tz’ilpuj
taq toj a’ okx tkux
neltaqte
atzun tpon lq’e xi
tkayin
qa axtaq okx tjatzte
tajaw
a’lkx xitintun. Mixti
okyaltz
k’wal.
WEL EX XWAN
Atz’un
jun maj ex ti’nju’ Wel tchej tmanj xi tm’an te Xwan q’o b’etil
tu’k’e
chej, ja tzalij Xwan, jaxten tíb’aj chej akxtaq neni
b’et
el xo’b’ chej te junk an toj b’e. Tel li’pin chej tuk’e
tipumal
okte’n ojqalil kujxix. Toj junt b’e.
Atz’u’n tpo’n te;
jun
nma’, tla i’kx twe jun majx, xix kul tz’a’q’ wel ex
xwan
toj nmal; kma’ atzu’n q’aje naq nq’u b’ete.
TZ’PETZA’N
Ati
toj jun maj chitzin, jun xjal majxtoq nch’uqti ti’j jun tk’wal, ex kub’ tximan
tu txi tz’petzalte toj k’ul, namxtoq tzun txi tz’petzab’aj ex kub’ tnab’en txqan
chinaq’ tu’n tzi tiq’in qun b’intltoq tun qa kxel qab’aj tz’petza’ a tzu te
tpon q’ij tu’n txi q’ab’aj xi q’inantzutzu te tu’n tkub’ tb’inchan tib’ e
xi’tzutzu tuk’I tman, atzu te txi tzyet b’e mi ojtzqin tu’n exjwatz tiq’in jun
jun twutz chinaq’ ex b’a kyej t-xon toj b’e atzu kyxi lq’exix xi tman tman te
chitzu tyoya tza’lon ma chix tz’alil ik’ni lan tzik’ b’etya chi tyonkuya ajxi’
wulye’ extzu naqx tak’an mojxpe’lo anjtz, mixjon pontl. Atzu txi tk’ayin k’wal min
ponxi’ ex tzaj lpe tij b’e ja kyej tq’ona junjun chinaq’ le’x tul tuja,
k’waltzute tqan lwily ul a tzute mamb’aj yajxI’tl tulte ex jaw lob’ti tij k’wal
tqal tu nej tul.
A TUK A XIKY
An’a te’ ojtxi’ chitzu nq’umji atoqte’ xiky q’ilte
tuk’a msat ja’lo ex b’otz chaq toq chkin, nya kxa’ tlju jalo qun ati jun maj
okyal kyib’ xiky tuk’i msat ex xi tq’man msat te xiky q’aye xawanku’ ch’i
tuk’aya nmajinax-chaq ch’iwe a tzu chi tka’yinxya jsen chi ka’ yine’ toj, ki
chitzu xiky te ex jax tq’on toj twi msat, tzajtzun msatzu ex ch’inaq txi lq’e to
k’ul ex jun tky numtz’aj xi lpe’ xiky ti’j xjon okyal tun piajx kyej tzutzu
tuk’a xiky te anj tzu’ xiky ex xi qanin te tu tajawja ta’ tuk’aya, ex xi tma’n
matxi txi chkyin, qu’mx majx kyej tzakji
chkin te nimaq.