DESFILE DE BANDAS 2014 SAN JUAN OSTUNCALCO 3 DE SEPTIEMBRE

Este es un desfile que se realizo el 3 de Septiembre del 2014, teniendo como invitado a varias escuelas y desfilando en las principales calles de San Juan Ostuncalco. En este desfile inició con la participación de la Banda INVO de Quetzaltenango.

FERIA MAYO CAJOLÁ 2014 EN HONOR A LA SANTA CRUZ CAJOLÁ

Esto es una parte de la feria que paso en Cajolá 03/05/2014 que fuimos a grabar esperamos que los guste y que disfruten el vídeo.

CONTRATACIONES A LOS TEL: (502)41810613

Fiesta patronal 22 de julio 2014 concepción chiquirichapa

Esta es un poco de lo que paso en concepción chiquirichapa de la feria que paso en el mes de julio siendo el 24, del 2014 esperemos que lo disfruten y que compartan el contenido.

25 verbos en Mam con traducción a español

25 Verbos en el idioma mam y Español 

01 Xlik'pul-------------> Saltar

02 Tz'ib'al-------------->Escribir 

03 Kayb'il-------------->Ver

04 B'ujil---------------->Pelear 

05 Oq'il.---------------->Llorar

06 Yolil.---------------->Hablar 

07 Kayil---------------->Mirar

08 B'aj------------------>Terminar 

09 U'jil------------------>Leer

10 Chmol--------------->Tejer

11 Yek'il---------------->Enseñar 

12 B'inchal-------------->Hacer.

13 Aq'unal-------------->Trabajar 

14 Najal----------------->Vivir

15 B'il-------------------->Oír 

16 Kwal----------------->Beber 

17 Itzj-------------------->Nacer

18 Tz'u'l----------------->Abrazar 

19 B'il-------------------->Escuchar 

20 B'etil------------------>Caminar 

21 Wal------------------->Comer

22 Uq'il-qeb'il------------>Sentar

23 Awal------------------>Sembrar

24 Okslal----------------->Creer 

Dichos en el idioma mam de Guatemala ( T-XJANIL, CHIJUNYOL TOJ KYOL MAM)

T-XJANIL, CHIJUNYOL

Jun k’loj yol nim toklen toj qchwinqlal, ex ntzaj tman toj jun tumel naqx ntzaj yolin qe kyu’n qchman ojtxi tu’ntzu’n tten jun nuk’b’il ex jun tk’ujlalil toj qchwinqlal qu’m tilil tij tu’n txi’ qbinchan ma mlay qun ate’ jun tumel naq ntaj yolin qe.

->Taq’ux qama tz’ex txin tib’aj aqwil qun jaku tz’etz b’atx’ tij tqa’n.

->Nya b’an tu’n twan k’wal tzi ja qun lay txunku noj.

->Taq’ux qa ma kyaj  qine’ tchemuj txin qun lay txunku tzul tnex.

->Nya b’an tu’n twa’n q’a toj kab’e la’q qun jaku kab’e txujil.

->nya b’an tu’n tex txin tib’aj lak’b’en ti’j b’utx qun txak’ toj twi tne’x aj titz’ji.

->taq’ux qa ma chi moji’n k’wal tij sqa’ qun ja ku’ tze’l laqj tq’ob’xek  ma aj te txin twiky’ajaj.

->niab’an tu’n tu’n kyex k’wal tib’aj tmu’pal xin qun sqit tij twutz aj tb’ent.

->taq’ux q ama jaw tiqan k’wal tz’isb’il qun nim yol in jaw nab’len ti’j.

->Nya b’an tu’n tex mset tz’i’s ti’j k’wal qun jaku’ xjo’q tchmil  mo txu’jil.

->mi tz’ok ttzyu’n tqan q’ij, qu’n ja’k tz’el q’ayj twi’ tq’ob’a.  

Nuevos poemas en mam con dibujos (Pak'ab' toj kyol mam ix tilb'ilal)

QTXU LI’Y (Madre Li'y) Poema a la madre en mam.

At jun maj otxi’ at toq jun chi’ qtxu ete’ toq talum ntlo’tq

In chex kayin intzun aq’unan tun kyku puqli talun ete’-

Toq tb’och tpatz e tkmel ex twakix intoq tzalaj ky’ij a’okx t-tzaj kyyab’ talu’n e kyim talu’n, ky’ixkoj twitz.

Tu’n ntlo’toq talu’n xi tqani’n jun tijaj tun

Kypoqli ju mojtl tej kyku puqli ok kyq’ anb’il

Tun min chi Kyim’a e xi tk’a’yin, ex jaw tja tu’n

Kywi’ talun ex tentzuntzi toj Tzalajb’il.

TOJ CHKAB’AL (En La laguna Chkab'al)

Xjal te tx’ajb’l kyi’j ex e ichim toj, qumx xi tzaqija’ chkab’al ja ta’toq ta’ tnejil ex jaw anq’in ja ta’ja’lo

Ja’lo  at ja ta’, qun aju ja’lo in ku nima’n kyun xjal ex at

qe’ patb’il b’echpon t-tzi.

OXE K’AWAL AJSI’WIL (Tres niños Leñadores)

Ati jun maj, ate’qe toq oxe’ k’wal in toq ch’ex si’wil toj

K’ul, atzun jun maj e xi’ toj k’ul, o’kx tej tokyal jun ku’k

Kyu’n ex kub’toq kyb’yo’n o’kx t-tzaj yollin juntl kku’k.

¿Je’ky ti’ in b’ajkyeye’ aqeye’ Wuk’il? In qo si’wine’ chechitzun oxe k’wal atzu ku’k tzaj tma’n kye

jaky’x txi jun chi’ikye kytzeq b’antzun chechitzu tx’qan k’wal luna lon chitzu chi’ku’k kye xi tqo’n jun jun te jun

tlo’ trasno xi kylo’n k’wal atxix tzun kyuky’ilan tekyib’ju ja’lo, xawunkuxi’x kychwinqal.

AYI’ WE… (Yo......)

Ayi’ we… ikyqine’ Tarzan,

najili qin’e toj k’ul tky’I Xwana

t-tziyile’ a’ Atzu’ wuk’ile’,

jun max Chita in wan k’ok’j

q’e’n atzu txkup xqin tqul tb’I jirafa

xja’ qchaq tqan xawanku k’och ti’j in

q’olb’en tejun elefante

Ikx kye kab’e max xawanqe’ etzu’ pich’,

inxix chi bitzan te qale aj tkux b’aj q’ij

e x-txil in chi b’itzan aj tok qoniky’an.

AJU TOKLEN TXIN (El Valor de la mujer)

Aju’ txin nimxi’x tun tok toj xnaq’tzb’il tnejil a toq manb’aj el tiq’in toklen atitzun jun manb’aj, ok tqo’n tmyal toj xnaq’tzb’il atzu txin ok tilil xnaq’tzb’il kye k’wal in tzun kamb’et ch’i k’a’chb’ilte tu’n atzu tman in tzalajm ex ma tz’el tniky’ qa jun kyoklen txin ex q’a ja’lo in un kub’ t-xima’n qa tzi’tz’ji jun k’wal axi’xlo qa xtin mojun q’a junileqekye’  in chi ajb’en.

Tilil ti’j tu’n tokx k’wal toj xn’a q’tzb’il, nya o’kx q’a, ikx lo tilil ti’j Tokx txin, qun ate’ ja’lo nya o’kx’te chan in aq’unan, ikxlo in Aq’unan ju’ aya ikx naqlo tun ma txi tchi’ixpu tib’ kynab’l wnaq Qa ntla ch’I xna’ qtzb’il b’anxix kye k’wal Jaku’ chi ku’b stz’uyin

Kyu’n juntl xjalil, ikx lay tun, tok te yajb’il, sen jalon in okakayin nim Qe’ qwunaqil chuck chqx.

Kyaq’un, e t’e qe’ nimaq ajtzib’al, e ajakawil, e ajq’anal, tilil tzulo ti’j Tun qlpe ch’ique ik, jun tun kyok k’wal toj jun oklenj nim xi’x.

XNAQ’TZB’IL (Escuela poema en mam)

Tilil ti’j tokx k’wal toj xna’q’tzb’il, nya o’kx q’a, ikx lo tilil ti’j tokx txin, Qun ate’ ja’lo nya o’kx te’ chan in aq’unan, ikxlo in aq’unan ju’ qya ikx naqlo tun ma txi tchi’xpu tib’ kynab’1 wnaq qa ntla Ch’i xna’qtzb’il b’anxix kye k’wal jaku’ chi ku’b stz’uym

Kyu’n juntl xjalil, ikx lay tun, ok te yajb’il, sen jalo in

Okqkayin nim qe’ qwunaqil chuck chaqx.

Kyaq’un, e t’e qe’ nimaq ajtzib’al, e ajkawil, e ajq’anal,

Tilil tzulo ti’j tun qlpe ch’iqe ik jun, tun kyok k’wal toj jun

Oklenj nim xi’x.

Nuevas Trabalenguas en mam con dibujos (B'ALQ'ILQAQ' TOJ KYOL MAM IX TILB'ILAL)

Nxta’n txin txa`x tx’ab’j txa’x tx’ab’j Nxta’n txin

Nxputzine jun xputz tx’yan toj xpotzb’il

Toj xpotzb’il nxputzinje jun putz tx’yan.

Q’an q’in q’in tu’n q’anil q’uq’

Tjax ch’el tib’aj chùt chèch ch’um ch’in.

Kxminchil ma txi’inwane, kxminch’il, ma txi nwane te qale tu’n tpaj ma txi’n nwane kxminchìl ma chin kyeje te kxminch’il  

Kama txin q’mane, xlaqjel

Nxlaq tb’i nxlaqjel nxlaq

Senxel k’ujlana

A nxi tkùjlana min

Nxi k’ujlana sentajb’ila

Tun txi kujlana

Samat nwane

Samat kel wane/

Txaqan samat xinwane

Machin samatje

Nuevos Adivinanzas en mam con dibujos (Pomb'tz toj kyol mam y tilb'ilal)

Nimxix txaq ex nya tze

nyolin ex mixtì’ ttzi

q’man tza ti’ tzinjo?

U’j

Kyaje tqan te prim

ka’b’e tqan te mk’jan q’ij

o’kxsin te qale oxe’ tl

tqan?

Alkyeqine?

Xjal

Na’npu chin kayine

nchi ajb’ena te

klol kywi’ ichin te q’ij

ex at nxiky’e w’jeley

Alkyeqina?

Xmo’l

Nchi ajb’ena kye ichin

ex kye qya

nktxet tkyaqil kyqan

wu’ne, japunix toj

k’alb’el el ky k’atz

Alkyeqina?

Wexj

Kyaje ntene ex ati wíb’aje

Ataqe xjal najliq’e nketze

A ti njpele’

Nchi okx jal ex inch’e ex

Woje. Alqeqine?

Ja.

Nech’e ajb’ene qachq’al keye

Tu’n tel kwaj kije, tun txjet

K’ije ex tun keje xnu’l titi nb’iye?

A’

At kab’e twitz

atz kayinxa tzelti’j

el-ketzulo?

Chers matz’b’il

In chin tanajlaye twitz kya’j

ex tzun min inchalqine ex

mixti nxik’e?

Tiqintune?

K’q’q

q’eq chin kayine’ toj k’ayb’il

kyaq chin kayine’ toj ja

tiqintzune?

Txalq’aq’

Ayine nkux wab’j

Wue aju wab’j

Su’an nchin

Jax q’one twi q’aq’q’ea wije

Tu’n sib’ A’kyeqine?

Sub’l

At jun n’ex nim tij maqa

Ttxo’w. alkyetzun?

Aju I’x

Jun jun prim

nokx wab’j woje

aju wab’j muqin

in chin tz q’aje

wab’j woje

in chi yon xjal

weye tu’n kwan

alkye qine?

Xk’o’n

Jun mamb’aj jwe’

t-k’wal

alkye tzan?

Q’ob’aj

A ti jun xjal kyaq tij

Alkyetzunlo?

A xkoy B’il

Ikqine’ iksen jun ja

In chin najb’ene te ichb’il

In chi moq’ti xjal te ichb’il

In chi moq’ti xjal wune’

El kyeqine?

Chuj

Saq qine, naqa nkub’e tun ek’

q’an q’anale in chinx

tch’ona te txilil wab’j

el kyeqin tzune?

A jos.

Chyax q’ine, tu’n tz’un

Nya ch’el q’ine.

Kujx qine, ex nya wakx

q’ine.

Alkyeq’inet?

Ich

Cuentos en Mam (Laj toj kyol mam)

KYAQ TTXO’W

Jun maj xi’jun mu’x txin, kayeltz tya, naqchoq taya taq

tja, exsin toj k’ul, nimxtaq tze attaq toj tb’e. Q’i’n tal

tchi’l ex nchmon b’ech ntojil b’e, atzanjo tej nb’ettaq

oktzin ka’yin tu’n jun xo’j, me atej xo’j pon tk’uj ti’j,

b’exsin nej twutz, atzaj tej tpon tja tya, okxsin tku’k tej

xo’j toj twatb’il ex toj txo’wj tya txin, oktzin toq tq’o’xn-

tyuchb’il tya txin, ex tka’yb’il, atzaj tej tpon txin tja tya,

q’olb’en te tya, me mix e’la tniky’te qa nya tyataq tku’k

toj two’x. Chitzin txin te tya nintzqexix twutza!, te ka’y-

b’ilte b’anxix, nintzqexix txkyne! te b’ilteya b’anxix.

O’kxsin txi twan tejo xo’j ajo txin e x mixja’ u’ta tja.

 JUN OJQLAL TI’K TE XIKY KYL TX’LO TXUK

Jun maj, nb’et taq jun xiky toj k’ul tk’lun tib’ tuk’el jun tx’ixtxuk. Tkayente’xiky jun tx’ix txuk cheb’a nb’et; jawnkayin ti’j ex xi tq’man nlay kub’ wi’je tu’na chi xikyjo te.

Tzaj tzun te tx’ix txuk toj twi’ tij’j, ex xi tq’man: Qo’chaqa ojqelel tib’aj tu’n qpon tzmax tib’aj jun wutz chi’n, alkye ma pon, ex tu’n tul te tnejel tzalo, chi te tx’ix txukjo te; ex kulzun chi te xikyjo. Xi tzun qe kyb’ettzuntz. A te xiky nej japun twi’ wutz. Ajtz kayen ti’jtzajtz, otaq kyij jilj te tx’ix txuk tu’n, kub’ qe tzun jun i’p txe tqan jun tze ayolte’ txi’x txuk.

Iky’ ch’in tna’1 tu’n, mixa’ iwlitl tej tx’ix txuk tu’n tej tjapan.

Njaw katpaj tzuntz lejolte’ tx’ix txuk, mixa’ kub’atl ti’j tu’n, qun noq tzaj t-tolintl te’ tx’ix txuk tib’ twutz kub’1 e’ atle’j tx’ix txuk  kamb’a toja ojqel tib’el kub’ kyximan. Noqx el tej  xiky toj t-tx’ixb’.

 B’YOL PICH’

Kimjun pich’ twitzjun k’wal atzan k’wal xi’

Chalte extwa: Alke sab’yonteya

Chij, alzante’ pich okxtjaw

Yolin; jun k’wal xonwe’ye

Ta’n jan ab’j twi’ witz chija

Pich’, atzanja kwal

Oktqana’n tkuj pich’ exja

Twi’ tal pich’ ex xiti’ntja.  Ex

Xiltq’on twa x’in ex tkwa a’.

 B’AN WIX

A ti jun maj jun wio inxix ntzalaj tuntzun xix knet tchi’ ich’   **

toj k’u1, pon jun amb’il lu tuqil xtix el yatchi’ kub’tenxix

b’isil.     

Pontzun jun k’wal ex xi yolin te wio txix ju ntb’isin a tzun.

Wio xitman qa tun tpaj tchi’ nokyal, a tzun k’wal tza-

Laj tij wio xi tin tjan. 

EX’ Q’OL Q’INUMAL

Atitoq jun xjal q’inum a titoqtzun jun talun in kub junjun

tjos qlan puak ex atzunte xejal lu tabj’iltoq tun tximan tij

qonik’an ul toj txim tu’n tkub’ tb yo’n talun tuntzun tez

txqan q’an tpuak toj tku’jek’ atzunte ek’ oje k’ub’san

tu’n lan k’ub’ b’yon, mataq’na k’ub’ tximante xjal ex

kub’ tb’yo’n chitzunte xjal qa ik k’elitz’ txqan q’an pwak

toj tquj ek’ atzun tkym ek’ oje oq’ tij kun mixtite etz toj

tkuj.

Qumtzun mlay pon tk’u’ja ti’j tqan q’inumal tzalajxa

Tuk’il ati teya.

AJ SI’WIL

 Ati jun xjal okx taq taq’inju tu’n tiqan tze jun jun q’ij

matxitaqlo b’ent lajuj ab’q’i atitoqtzunjun tze tal b’ox-

taq atzun to k’uxb’il txe tz’e tun taj a’ toj tq’ob’

ok’xtzun xi tb’inju jun q’oj

q’oj toj wi’yj wx xi tb’i’n

tiquntzin chin q’wel tb’ y-

oniya kun kuxmqine ex mixti

wile tuna qun wune in tz’aja

jb’al a tix nchwinqlale.

 ATZ’UNTE XJAL MIXTIX ANJ TIJ TOJ K’UL

K’wal yux chiqe tzun xjal nkaman aqe xjal qa in chi lon

platnix yux aqe tzin Aj tzun tul kal okx aj tul k’wal yu’x

qe tiqun tzun tu’n tpaj nyon tej b’os toq lob’j yux lk tzun

kman xjal.

Xtulb’il triy chiqe tzun xjal Aye qe

k’wal san b’os qe qa in xi’ ktzyu’n

ttxan tx’yan Aj tzun kch’iy Aj tex toj

ktriy xmupit mixti nex tu’n tpaj taqa

tej b’os qe ma txi tzyun txan tx’yan lk

tzan nb’aja chiqe xjal.

 NAJAB’ CHKAB’AL

Ate ojtxi’ ate’ najab’ chkab’al naqakuxtaq toka’ tk’etz

ktanam oy chitzun qa xi’ taq k’ayinju a’ na’j

atzunte qtxu chkab’al tzaj ttxu’jil xi’ oq; ku’x lq’e

maxtzu’ kub’ni atzun jataq taya tnejil matxi’ tzaj

ch’iyi xqan ch’um xjan te qtxu chkab’al qun in echan

qa ti q’eqab’ xi’ tul kanun, inxi’x tinun mo in q’ajti qun

ana’ju tlok tzajni xikye toj mar, exlo aju tu’n tx’ qanju

k’ulb’il tok tijile kyu’n qe’e qman ajkab’.

AYE KLEL IN TAQ CHE KUB’ NAJ

Toj najb’il kyetaqun xjal te San

Juan ojtxi’ a titaq junk’loj a’

atzu, qyetzunjo klel oktaqtzun

te qeya toj b’olin tzi kloj a’

atzun jun maj jun ku okx tpon

tjunil, kub’ qe okx xi kayin toj a’

atitaq jun tilb’ilal jun xpot in

tz’ilpuj taq toj a’ okx tkux

neltaqte atzun tpon lq’e xi

tkayin qa axtaq okx tjatzte

tajaw a’lkx xitintun. Mixti

okyaltz k’wal.

 WEL EX XWAN

Atz’un jun maj ex ti’nju’ Wel tchej tmanj xi tm’an te Xwan q’o b’etil

tu’k’e chej, ja tzalij Xwan, jaxten tíb’aj chej akxtaq neni

b’et el xo’b’ chej te junk an toj b’e. Tel li’pin chej tuk’e

tipumal okte’n ojqalil kujxix. Toj junt b’e.  Atz’u’n tpo’n te;

jun nma’, tla i’kx twe jun majx, xix kul tz’a’q’ wel ex

xwan toj nmal; kma’ atzu’n q’aje naq nq’u b’ete.

TZ’PETZA’N

Ati toj jun maj chitzin, jun xjal majxtoq nch’uqti ti’j jun tk’wal, ex kub’ tximan tu txi tz’petzalte toj k’ul, namxtoq tzun txi tz’petzab’aj ex kub’ tnab’en txqan chinaq’ tu’n tzi tiq’in qun b’intltoq tun qa kxel qab’aj tz’petza’ a tzu te tpon q’ij tu’n txi q’ab’aj xi q’inantzutzu te tu’n tkub’ tb’inchan tib’ e xi’tzutzu tuk’I tman, atzu te txi tzyet b’e mi ojtzqin tu’n exjwatz tiq’in jun jun twutz chinaq’ ex b’a kyej t-xon toj b’e atzu kyxi lq’exix xi tman tman te chitzu tyoya tza’lon ma chix tz’alil ik’ni lan tzik’ b’etya chi tyonkuya ajxi’ wulye’ extzu naqx tak’an mojxpe’lo anjtz, mixjon pontl. Atzu txi tk’ayin k’wal min ponxi’ ex tzaj lpe tij b’e ja kyej tq’ona junjun chinaq’ le’x tul tuja, k’waltzute tqan lwily ul a tzute mamb’aj yajxI’tl tulte ex jaw lob’ti tij k’wal tqal tu nej tul.

A TUK  A XIKY

An’a te’ ojtxi’ chitzu nq’umji atoqte’ xiky q’ilte tuk’a msat ja’lo ex b’otz chaq toq chkin, nya kxa’ tlju jalo qun ati jun maj okyal kyib’ xiky tuk’i msat ex xi tq’man msat te xiky q’aye xawanku’ ch’i tuk’aya nmajinax-chaq ch’iwe a tzu chi tka’yinxya jsen chi ka’ yine’ toj, ki chitzu xiky te ex jax tq’on toj twi msat, tzajtzun msatzu ex ch’inaq txi lq’e to k’ul ex jun tky numtz’aj xi lpe’ xiky ti’j xjon okyal tun piajx kyej tzutzu tuk’a xiky te anj tzu’ xiky ex xi qanin te tu tajawja ta’ tuk’aya, ex xi tma’n matxi txi  chkyin, qu’mx majx kyej tzakji chkin te nimaq.